PATRON SZKOŁY- GUSTAW MORCINEK
Gustaw Morcinek - pisarz związany ze Śląskiem, nauczyciel, publicysta, działacz społecznym i poseł na sejm PRL I kadencji.
Gustaw Morcinek właściwie Augustyn Morcinek urodził się 25 sierpnia 1891 roku w Karwinie na Śląsku Cieszyńskim (wówczas Austro-Węgry, obecnie Czechy), w polskiej rodzinie Marianny i Józefa Morcinków. Był najmłodszy z czwórki rodzeństwa i został ochrzczony imieniem Augustyn. Kiedy miał zaledwie rok w wypadku zginął jego ojciec i rodzinie było bardzo ciężko. Po ukończeniu szkoły powszechnej w Karwinie Augustyn w wieku 16 lat rozpoczął pracę w cegielni a później w kopalni. Zaczął też działać w Stowarzyszeniu Katolickich Robotników „Praca”, zostając jego bibliotekarzem. Dobrze zaopatrzona w księgozbiór biblioteka obfitowała w dzieła klasyków literatury i rozbudziła w nim pasje czytelnicze i teatralne, które z kolei wyznaczyły drogę zawodową pisarza.
Gdy miał 19 lat, górnicy zebrali pieniądze na jego edukację, dzięki czemu rozpoczął naukę w Seminarium Nauczycielskim w Białej, które ukończył w 1914 roku. W czasie I wojny światowej został powołany do służby wojskowej w austrowęgierskim garnizonie w Cieszynie.. Po wojnie, od 1919 do 1935 roku pracował jako nauczyciel w Skoczowie. Tam, w jego dawnym domu, obecnie znajduje się Muzeum im. Gustawa Morcinka.
Muzealna fotogaleria- http://www.peuk.fiiz.pl/pl/poi/3280501
Angażował się też w politykę. Był działaczem akcji plebiscytowej na rzecz przyłączenia do Polski Śląska Cieszyńskiego.
Gustaw Morcinek zadebiutował w 1920 artykułem zamieszczonym w „Dzienniku Cieszyńskim”. Najważniejsze utwory napisał na przełomie lat 20 i 30 XX wieku, zostając jedynym znaczącym śląskim, polskojęzycznym prozaikiem okresu międzywojennego. Wtedy to powstały takie dzieła jak: zbiór nowel "Serce za tamą" (1929), czy powieści: "Wyrąbany chodnik" (1931-1932), "Narodziny serca" (1932) i "Łysek z pokładu Idy" (1933). Od 1935 jako stypendysta Funduszu Kultury Narodowej w Warszawie wyjeżdżał corocznie za granicę. Lata 1936-1939 pisarz spędził we Francji, Włoszech, Austrii, Niemczech i Danii.
Krótko przed wybuchem II wojny światowej wrócił do Polski. W czasach okupacji 1939-1945 przebywał w hitlerowskich obozach koncentracyjnych, między innymi w Sachsenhausen i Dachau. Powodem aresztowania była jego przedwojenna działalność antyniemiecka. Podczas pobytu w obozach proponowano mu podpisanie volkslisty w zamian za uwolnienie, jednak zdecydowanie odmówił. Po opuszczeniu obozu lata 1945-46 spędził we Francji, Włoszech i Belgii.
W roku 1946 Gustaw Morcinek wrócił do Polski, na Śląsk. Ponad pięć lat spędzonych za drutami kolczastymi wpłynęło jednak destrukcyjnie na jego psychikę. Czuł się złamany i starał się unikać sytuacji konfliktowych. Zamieszkał w swoim domu w Skoczowie i tam tworzył.
Film z PKF- http://www.repozytorium.fn.org.pl/?q=en/node/6292
Napisał wówczas między innymi :„Pokład Joanny” (1950) – powieść, za którą otrzymał Państwową Nagrodę Literacką, „Ondraszka” (1953)- powieść historyczną oraz monografię etnograficzną pt. „Ziemia cieszyńska”. Wojenno- obozowe przeżycia i traumatyczne wspomnienia z tamtego okresu zawarł m. in. w utworach: „Listy spod morwy” (1945), „Listy z mojego Rzymu” (1946), „Wybór pism” (tom 1-3, 1956). Współpracował także, jako kierownik literacki, z reżyserem filmu wojennego o śląskim ruchu oporu "Stalowe serca" (1948).
W powojennej Polsce, kiedy komuniści przejęli władzę, autor realistycznych powieści o życiu proletariatu był ważną postacią. Propaganda przekonywała, że w nowej Polsce Śląsk będzie odgrywał wiodącą rolę wszelkich przemian i postępu, a książki Gustawa Morcinka wydawane były w masowych nakładach. Pod wpływem nacisków komunistów twórca górniczych opowieści został posłem do Sejmu I kadencji (1952-1956) reprezentując Stronnictwo Demokratyczne. Po śmierci Stalina władze PRL zmieniły nazwę Katowic na Stalinogród. Później Bolesław Bierut wykorzystał Morcinka do wygłoszenia z sejmowej trybuny, niby oddolnej inicjatywy tej decyzji. Morcinek wiedział, że robi źle, ale nie odmówił wykonania polecenia. Sprawa odbiła się przykrym echem i niekorzystnie wpłynęła na dotychczas przyjazny i pełen szacunku stosunek Ślązaków do pisarza i jego twórczości.
Morcinek był zdruzgotany, bo wszystko czego wcześniej dokonał, nie tylko w literaturze, ale także w działalności społecznej i charytatywnej, straciło znaczenie. Zamilkł na dwa lata. Potem nauczył się walczyć z PRL-owskimi redaktorami o autorską wersję tekstu i wrócił do pisania. Ukazały się wtedy baśnie dla dzieci "Siedem zegarków kopidoła Joachima Rybki" (1960), legendy śląskie „Jak górnik Bulandra diabła oszukał” (1958), powieść z elementami biograficznymi „Czarna Julka” (1959) oraz „Przedziwne śląskie powiarki” (1961).
Gustaw Morcinek otrzymywał bardzo dużo listów od dzieci i młodzieży. Skoczowskie muzeum zachowało ich przeszło 600 (tylko z lat powojennych). Pisarz starał się na każdy z nich odpowiedzieć. Z radością przyjmował zaproszenia do szkół i domów kultury na spotkania autorskie z młodymi czytelnikami. W 1958r. objął stanowisko kierownika literackiego Śląskiego Teatru Lalki i Aktora Ateneum w Katowicach i pracował tam aż do śmierci.
Gustaw Morcinek zmarł na białaczkę w Krakowie 20 grudnia 1963 roku. Na jego pogrzeb , który odbył się w Cieszynie, przybyły tłumy ludzi z całego kraju. Podczas uroczystości grała reprezentacyjna orkiestra dęta kopalni „Marcel”. W pamięci czytelników pozostał jako pisarz, który mówił o sobie:
"(...) jestem Ślązakiem. Chodzi mi o to, by pisząc o swojej ziemi, przybliżać Śląsk do Polski i Polskę do Śląska."
Gustaw Morcinek jako pierwszy w Polsce wprowadził do literatury temat górniczy. Głównym tematem swej twórczości uczynił narodową walkę górników oraz ich pracę. Pragnął zainteresować problemami Śląska wszystkich rodaków. Pisarz łączył w swych utworach autentyzm obserwacji z liryzmem i humorem. Twórczość artysty znalazła uznanie i trwałe miejsce w literaturze polskiej. Powstały prace naukowe na temat jego dorobku literackiego. Nakręcono o nim pełnometrażowy, fabularyzowany film dokumentalny. Liczne książki pisarza przetłumaczono i wydano za granicą. Na scenach śląskich teatrów wciąż można oglądać spektakle zrealizowane na podstawie jego prozy. Badacze i znawcy literatury spotykają się z czytelnikami w bibliotekach oraz klubach dyskusyjnych i analizują jego życie i twórczość. Pisarz został patronem wielu polskich ulic, szkół, teatru. W Skoczowie, niedaleko biograficznego muzeum postawiono mu pomnik, a Rada Miejska z okazji 130. rocznicy jego urodzin postanowiła ogłosić 2021 Rokiem Gustawa Morcinka w tym mieście..
